Прэса

Прэса 2015
«Звязда» №13, пятница 23 января 2015 г.
3 лютага 2015

«Звязда» №13, пятница 23 января 2015 г.

Хвастом віляе небарака

            Штотыдзень у эфіры тэлеканала «Беларусь‑3» — гульня «Размаўляем па-беларуску». Каб стаць яе ўдзельнікамі, неабходна зайсці на сайт tvrgomel.by або 3belarus.by і праз банер «Размаўляем па-беларуску» запоўніць заяўку на каманду з трох чалавек. Папярэдне ж праверыць сваё веданне роднай мовы можна з дапамогай «Звязды». Дарэчы, усе цытуемыя прыклады ўзяты з твора Якуба Коласа «Новая зямля».

            Ці ведалі вы, што:

            Ночвы — пасудзіна для мыцця бялізны і іншых патрэб.

            Прынеслі ночвы мёду ў хату.

            На долю выпала Кандрату

            Дзяліць мёд гэты між кумамі,

            Жанкі ідуць сюды з збанамі.

            Хцівасць — сквапнасць, карыслівасць.

            Гудуць пакрыўджаныя пчолкі,

            Бы плачуць, бедныя саколкі,

            Што праца іх неспадзявана

            Людскою хцівасцю забрана.

            Корак — закупорка для бутэлек і іншай падобнай пасуды.

            Антось у ход пусціў далоні

            І коркі спрытна выбівае —

            Так, што здзіўленне выклікае.

            Небарака — чалавек, які выклікае спачуванне, жаль.

            Пастарэеш, небарака,

            Дзеўкі ўсе зракуцца,

            А ты будзеш, як сабака,

            Туляцца і гнуцца.

            Басэтля — беларускі смычковы музычны інструмент.

            Грай на скрыпцы, сляпень,

            На басэтлі, авадзень!

            Лемантар — буквар. Устарэлае слова. «Беларускі лемантар, або Першая навука чытання» — такую назву меў першы беларускі буквар, выдадзены ў 1906 годзе ў Санкт-Пецярбургу.

            Віляць хвастом — хітраваць, крывадушнічаць, дабівацца чыёй-небудзь прыхільнасці. Па-руску скажуць — «ломать шапку». «Змяніўся і выгляд іх хлёсткі, слухмяна віляюць хвастом, японскай чакаючы косткі, пад бедным манчжурскім сталом» (Аркадзь Куляшоў). Да гэтага фразеалагізма маецца шмат сінонімаў: настаўляць акуляры, лізаць боты, слацца лістам, замыльваць вочы, запраўляць арапа, рассыпацца макам і іншыя.

            З рук вон — вельмі дрэнны, ніякі, ні к чорту, кату пад хвост. Па-руску — «курам на смех». «Ледзь морж прыпоўз назад і — плюх! — у мора. Адлежваўся, бядак, нямала дзён. Каханне атрымалася — з рук вон!» (Уладзімір Корбан).

             Чарговыя выпускі тэлевіктарыны глядзіце ў эфіры «Беларусь 3» кожную