"Звязда", 09.01.2015
Ці патрэбны грошы, калі настрой харошы?
Асамбль народнай музыкі «Радуніца» — першы ў Гомельскай вобласці калектыў, які пачаў працаваць у змешаным жанры (калі спалучаюцца песні, танцы і ігра на розных інструментах). Ён створаны групай аматараў беларускага фальклору пры раённым Доме культуры ў сакавіку 1989 года. Яго мастацкі кіраўнік — чалавек з творчай душой і сэрцам, поўнымі любові да роднага песеннага, музычнага і танцавальнага мастацтва. Чым жа парадавалі самадзейныя артысты здымачную групу праекта «Наперад у мінулае» тэлеканала «Беларусь 3»?
Мы з творчай камандай тэлевізійнікаў завіталі ў аграгарадок Козенкі, што ў Мазырскім раёне. Ёсць некалькі версій узнікнення населенага пункта і яго назвы. Лічыцца, што ў аснове назвы мясцовасці ляжыць слова «каза» альбо прозвішча з такім коранем, вельмі распаўсюджанае на Мазыршчыне. Існуе яшчэ легенда, паводле якой першым тут з’явіўся селянін Кузьма Козенка. Ён жыў на хутары, потым побач з ім пачалі сяліцца іншыя людзі, і месца атрымала такую назву. А ёсць і больш паэтычная легенда ўзнікнення назвы Козенак. Яна расказвае пра тое, як некалі на гэтым месцы працякала невялічкая рэчка (прыток рэк Тур і Прыпяць), на яе берагах рос густы лес. Там пасвіліся дзікія козы, з якімі на беразе ракі любіла бавіць час маленькая дачушка першых пасяленцаў, ласкава называючы іх «козенькі». Аднойчы дзяўчынка патанула ў вірлівых водах, яе маці пракляла рэчку, і тая высахла. Бацькі ж яшчэ доўга чулі, нібыта іх дачушка клікала: «Козенькі, козенькі»…
— Гэта цяпер у нас вуліцы называюцца Спартыўная, Гагарына і гэтак далей, а раней Козенкі былі падзелены на хутары. Яны называліся Кавалі (там жыў каваль), Сюські, Кунгеры (гэта карэнныя прозвішчы, вельмі распаўсюджаныя тут), Леснікі, Мурог (там былі хаты і прасторны луг). Яшчэ з дзяцінства памятаю, як маці казала: «Я пайшла на Кавалі!» — успамінае мясцовая жыхарка Ніна Рудзько. — Раней былі вялікія сем’і, людзі паспявалі і на зямлі працаваць, і гаспадарку трымаць, і дзяцей гадаваць. Хоць і жылі бядней, але жыццё было багатым на ўражанні. Я сама, напрыклад, Каляды вельмі любіла, калі дзеці і дарослыя хадзілі віншаваць аднавяскоўцаў са святам. Прыходзілі ў хату, зычылі дабра, добрага ўраджаю, песні спявалі прыгожыя. І нас частавалі рознымі прысмакамі. А сёння часцей чуеш: «Пятак не грошы, долар харошы». Атмасфера ўжо не тая, але ж у кожнага часу свае адметнасці.
Падзялілася ўдзельніца калектыву і ўспамінам пра любімую з дзяцінства страву, якая называецца «сыроватка». Прыгатаваць яе вельмі лёгка: варым проса на вадзе або на сыроватцы без солі, а перад падачай на стол дабаўляем смятану.
Час пераходзіць ад успамінаў да таго, што адбываецца на сцэне, дзе ўжо якраз усе артысты сабраліся…
Як толькі пачалі іграць уступ да першай песні і загучалі бубен, гармонік і барабан, адразу з’явілася жаданне ўсміхацца і рухацца ў такт музыцы. Са сцэны гучаць пажаданні дабрабыту, здароўя і шчасця — і робіцца так цёпла на душы, што хочацца працягу…
Сонейка заходзіць,
У вокны паглядае.
Паўлюк на Ганулю
Скоса пазірае.
Ох, доля мая,
Сіні вочы твае.
Як цябе не бачу,
Баліць сэрца мае.
Як тая цяцера,
Што лятаць ня хоча,
Гэтак маё сэрца
За табой лякоча.
Як тыя калёсы,
Што рыпяць без мазі,
Я да цябе прыліп,
Як свіння да гразі.
Ой высах жа, высах,
Як лапаць на печы,
А ты мне ўсё кажаш,
Што я недарэчы.
Куплю табе цэбар,
Пастаўлю ля хаты,
Хай табе напомніць,
Што я не жанаты.
— У 1988 годзе я пераехаў працаваць у раённы Дом культуры. Перад гэтым супрацоўнічаў з многімі калектывамі, тады былі папулярнымі ансамблі песні і танца. І тут з’явілася ідэя стварыць нешта змешанае, дзе б людзі і спявалі, і танцавалі, і ігралі на інструментах. Так з’явіўся наш калектыў, — расказвае пра «Радуніцу» яе мастацкі кіраўнік Мікалай Туравец.
Ансамбль народнай музыкі — адзін з найбольш яркіх і арыгінальных аматарскіх калектываў Мазыршчыны і па творчым складзе артыстаў, і па сваім рэпертуары. Шмат часу, акрамя канцэртнай дзейнасці, гэтыя артысты аддаюць пошуку і збору песеннага матэрыялу і краязнаўчай рабоце. Так, напрыклад, удзельнікамі ансамбля падчас фальклорных экспедыцый па Мазыршчыне было запісана больш за трыста народных песень, жартаў, прымавак, якія набываюць новае жыццё на сцэне. Сёння ў рэпертуары ансамбля больш за 60 песень і 20 розных танцаў. Баян, гармонік, кантрабас, флейта, дудка заўсёды гучаць зладжана і прафесійна. А дадайце сюды танцы і жывое гучанне галасоў — ці можна прыдумаць штосьці лепшае, калі хочацца атрымаць асалоду ад народнай песні? Тут і вока, і слых радуюцца.
Ой, на горцы, на пясочку,
Рыда-рыду-рай-рай.
Ой на горцы на пясочку,
Рыда-рыду-рай-рай.
Там пасеяў Раман грэчку,
Ой-яй-яй.
Ані грэчкі, ні паловы,
Рыда-рыду-рай-рай.
Ані грэчкі ні паловы,
Рыда-рыду-рай-рай.
Ў Кацярыны чорны бровы,
Ой-яй-яй.
Ой, там Раман валы пасе,
Рыда-рыду-рай-рай.
Кацярына ваду нясе,
Ой-яй-яй.
Раман русы, я бялява,
Рыда-рыду-рай-рай.
Вельмі добра будзе пара,
Ой-яй-яй…»
У складзе аматарскага калектыву 15 чалавек ва ўзросце ад 18 да 64 гадоў. І кожны з іх добра танцуе, спявае і іграе на інструменце. Старажылам калектыву тут лічыцца Анатоль Кліменка:
— Старэйшыя людзі кажуць, што я, як быў маленькі, калі бацька іграў на гармоніку, дапамагаў яму, стукаючы па барабане. І вось ужо 60 гадоў я на сцэне. Люблю беларускую песню. Быў маладзейшы, дык рыхтаваў калектывы Мазыра на агляды і розныя конкурсы. А цяпер у ансамблі, дзе заўсёды весела, і спяваем, галоўнае, ужывую. Людзі гэта адчуваюць і рэагуюць, — кажа Анатоль Уладзіміравіч, вядомы яшчэ і тым, што ўмее дэманстраваць салаўіны спеў. Гэтым нумарам ён заваёўваў не раз самую разнастайную публіку, у тым ліку журы рэспубліканскіх і міжнародных конкурсаў…
Ажаніўся стары дзед,
Узяў ён дзеўку дваццаць лет,
Ой-да, ой-да, ой-да-да…
Калі клаліся ўжо спаць,
а старога не відаць,
Ой-да, ой-да, ой-да-да…
Азіраецца дзед з печы:
— Я пагрэю сабе плечы.
Ой-да, ой-да, ой-да-да…
— Каля печы грэй ты спіну,
а я выйду на хвіліну,
Ой-да, ой-да, ой-да-да…
Цалаваліся на ганку,
дзед на печы спаў да ранку.
Ой-да, ой-да, ой-да-да…
Нашто дзеду маладзіца,
Яму і так на печы спіцца,
Ой-да, ой-да, ой-да-да…
Візітнай карткай ансамбля з’яўляецца ўвасабленне душы беларускага народа ў песні, музыцы і танцах. Яго ўдзельнікі здольны дзяліцца сваім запалам, талентам і жыццярадаснасцю з кожным гледачом, незалежна ад таго, выступаюць яны ў зале, для некалькіх тысяч альбо на пляцоўцы для некалькіх чалавек…
— Мы ўсе як сям’я ў калектыве. Узрост розны, але аб’яднаны песняй. Нашы гледачы таксама розных узростаў, і нам падабаецца, што мы запатрабаваны рознай публікай. Выступаем з задавальненнем і поўнай аддачай і на вялікіх сцэнах, і ў маленькіх вёсках. Аднойчы нейкая бабуля сказала нам: «Я цяпер ведаю, чаму не памерла — мне трэба было ваша выступленне ўбачыць». Гэта лепшая ўзнагарода для нас як для артыстаў, — прызнаўся Мікалай Туравец.
Хочацца пажадаць ансамблю «Радуніца» і яго ўдзельнікам яшчэ не адзін год радаваць людзей, знаходзіць новы матэрыял і не страчваць умення кранаць песняй душу.
Алена ДРАПКО.